6 ویژگی اصلی فرضیه‌‌های علمی یا پژوهشی

6 ویژگی اصلی فرضیه‌‌های علمی یا پژوهشی کدام اند؟

6 ویژگی اصلی فرضیه‌‌های علمی یا پژوهشی

فرضیه یا شامل یک تبیین پیشنهادی برای یک پدیده یا یک پیشنهاد خردمندانه‌ی حاکی از وجود یک رابطه‌ امکان پذیری بین پدیده‌های چندگانه است. فرضیه بیان علمی پیش بینی است. در آن به صورت عینی آن‌چه را که شما انتظار دارید در مطالعه به صورت اکتشافی طراحی می‌‌شود.

🎓انجام پایان نامه ارشد و دکتری در همه رشته ها با چاپ مقاله 📝

اگر در مطالعه‌ای فرضیه‌ی رسمی وجود نداشته باشد، پس شاید هدف از آن مطالعه کاوش زمینه‌ی مورد نظر به صورت گسترده جهت صورت بندی فرضیه ‌‌های علمی یا پیش بینی باشد. روش عملی مستلزم آزمون فرضیه‌ی علمی است. دانشمندان به طور کلی این قبیل فرضیه‌ها را مبتنی بر مشاهده‌ی پیشین یا بسط نظریه‌‌های علمی صورتبندی می‌نمایند. به طور طبیعی، فرضیه‌‌های علمی شکل یک الگو (مدل) ریاضی را دارند. گاهی، البته نه همیشه، می‌توان فرضیه‌ها را به صورت بیان‌‌های وجودی که حاکی از وجود یک ویژگی در بخش خاصی از پدیده‌‌های مورد بررسی است، یا به صورت تبیین‌‌های علی که حاکی از وجود یک ویژگی خاص در هر بخش از پدیده است، صورتبندی کرد.

فرضیه‌ی مفیدی

مفید بودن یکی از 6 ویژگی اصلی فرضیه‌‌های علمی یا پژوهشی است. هر فرضیه‌ی مفیدی قادر خواهد بود پیش بینی هایی را با استدلال (از جمله استدلال قیاسی) انجام دهد. فرضیه ممکن است پیامد یا نتیجه‌ی یک آزمایش در محیط آزمایشگاه یا مشاهده‌ی یک پدیده در طبیعت یا جامعه را پیش بینی نماید. این پیش بینی ممکن است از آمار نیز استمداد جوید و فقط درباره‌ی احتمالات صحبت کند. فرضیه نیز همچون نظریه می‌بایست ابطال‌پذیر باشد. یک فرضیه ابطال پذیرتا حد زیادی می‌‌تواند فرآیند آزمون فرضیه را جهت تعیین وجود مواد غلط در آن آسان گرداند.

ویژگی فرضیه‌ی عملی یا پژوهش

• سادگی

سادگی در فرضیه یکی از 6 ویژگی اصلی فرضیه‌‌های علمی یا پژوهشی است. فرضیه می‌‌ بایست به صورت ساده، بدون ابهام و قابل درک صورتبندی شود.

• محافظه‌گری

محافظه گری یکی از 6 ویژگی اصلی فرضیه‌‌های علمی یا پژوهشی است. فرضیه می‌‌ بایست با شواهد عقلی و حقایق علمی شناخته شده هماهنگ باشد و از تجربه‌‌های پیشین و یا نظریه‌ها استنباط و صورت بندی شود، البته این بدین معنا نیست که فرضیه نمی تواند آن‌ها را ابطال یا نقض نماید.

• آزمون‌پذیری

فرضیه می‌‌ بایست قابل آزمون باشد و مبتنی بر بحث ابطال‌پذیری که بیشتر انجام شد، درستی یا نادرستی آن قابل بررسی باشد.

• دامنه‌داری

در صورت وجود موارد چندگانه در پدیده‌ی مورد بررسی، فرضیه می‌‌ بایست بتواند دامنه‌ی شمول خود را یا در قالب متغیرهای دخیل و یا متغیرهای کنترل به آن‌ها بسط دهد.

• پیش‌بینی‌کنندگی

فرضیه به طور عمده می‌بایست رابطه‌ی بین دو یا چند پدیده یا متغیر را پیش‌بینی نماید. البته این می‌تواند مغایر با آنچه باشد که در قالب فرضیه‌‌های وصفی یک متغیره می‌آیند.

• عملی‌بودن

علمی بودن یکی از 6 ویژگی اصلی فرضیه‌‌های علمی یا پژوهشی است. فرضیه باید به گونه‌ای صورت‌بندی شود که پرداختن به آن و آزمون آن عملی باشد. در تدوین فرضیه، می‌بایست صرفه‌جویی‌‌های زمانی و اقتصادی منظور گردد. اگر دو فرضیه با توان و قدرت تبیین کنندگی یکسان تدوین شوند، فرضیه‌ای که از نظر زمانی و اقتصادی مقرون به صرفه‌تر است، انتخاب می‌شود.

انواع فرضیه‌ها

شش شکل فرضیه وجود دارد که عبارتند از:
فرضیه ساده
فرضیه پیچیده
فرضیه جهت دار.
فرضیه غیر جهت دار.
فرضیه صفر.
فرضیه انجمنی و اتفاقی.

• فرضیه‌ی پژوهش یا جهت‌دار

  فرضیه‌ای است که پژوهشگر در پاسخ به پرسش خود مطرح می‌کند و امیدوار است که تأیید شود. در اصل، فرضیه‌ی جهت‌دار اعتقاد و باور پژوهشگر است و تأیید آن به معنی تأیید اعتقاد و باور پژوهشگر و رد آن به معنای رد اعتقاد یا باور پژوهشگر می‌باشد. این نوع فرضیه درباره‌ی جهت احتمالی پژوهش پیش بینی می کند.

  به طور کلی فرضیه‌ی جهت دار فرضیه‌ای است که گرایش به یکی از کران‌‌های امکان‌پذیر اعم از بالا یا پایین، راست یا چپ، بد یا خوب،منفی یا مثبت و نظایر این‌ها را نشان دهد. فرضیه‌ی جهت‌دار می تواند به دو صورت تدوین شود:

1- فرضیه‌ی یک دامنه

2- فرضیه‌ی دو دامنه

الف – فرضیه‌ی یک دامنه

اگر پیش‌بینی شما یک جهت معین را مشخص نماید و این پیش‌بینی با صراحت در فرضیه‌ی شما بیاید، فرضیه یک فرضیه‌ی جهت دار یک دامنه است. برای نمونه، فرض کنید که شما در مورد اشتغال زنان و طلاق کار می‌کنید و در این راستا این فرضیه را مطرح می‌نمایید:

• با اشتغال زنان میزان طلاق در جامعه‌ی ایران افزایش می یابد.

در اینجا نشان داده‌اید که با اشتغال زنان طلاق نیز افزایش می‌یابد و بنابراین جهت را مشخص نموده‌اید. پس این یک فرضیه‌ی یک دامنه است.

ب) فرضیه دو دامنه

اگر پیش‌بینی شما هیچ جهتی را مشخص ننماید و فقط معتقد به وجود رابطه یا هم تغییری باشد، در این صورت فرضیه یک فرضیه جهت‌دار دو دامنه خواهد بود. در اینجا، فرضیه‌ی مربوط به اشتغال و طلاق اینگونه صورت‌بندی می‌شود:

بین اشتغال زنان و طلاق در جامعه‌ی ایران رابطه وجود دارد.

در این جا شما نشان دادید که بین اشتغال زنان و طلاق رابطه وجود دارد، اما جهت این رابطه را مشخص نکردید، بنابراین، این یک فرضیه‌ی دو دامنه است، چون جهت آن می تواند به هر دامنه یا کرانی متمایل شود. لازم به ذکر است که فرضیه‌‌های یک دامنه از قوت بالاتری برخوردارند، چون پژوهشگر مبتنی بر مطالعه‌ی مقدماتی اعم از تجربه‌ی پیشین یا مبانی نظری مستحکم به آن اعتقاد و باور رسیده است.

فرضیه‌ی رابطه‌ای

ارتباط یا همبستگی بین دو یا چند متغیر را می‌رساند و در آن وجود هم تغییری مطرح است. اگر فرضیه به صورت ارتباطی مطرح شود، می توان از آماره‌‌های همبستگی نظیر ضریب همبستگی و رگرسیون استفاده نمود. در اینجا نمونه‌ای از فرضیه‌ی رابطه‌ای مطرح می گردد:

بین خلاقیت و هوش رابطه وجود دارد یا با افزایش هوش، خلاقیت افزایش می‌یابد.

منبع : گروه تحقیقاتی نخبگان برتر – مشاوره پایان نامه – مشاوره مقاله – مشاوره پروپوزال