ضریب تأثیر«Impact Factor» یک ژورنال چیست؟

آیا میدانید ضریب تأثیر«Impact Factor» یک ژورنال چیست؟

ضریب تأثیر«Impact Factor» یک ژورنال، یک شاخص کمی است که برای ارزیابی، مقایسه و رتبه‌بندی نشریات علمی در رشته‌های مختلف در سطح ملی یا برای مقایسه مجله‌ها در سطح بین‌المللی به کار گرفته می‌شود. این شاخص نشان‌دهنده فراوانی استنادهایی است که در طول یک دوره زمانی مشخص به یک مقاله چاپ شده و به یک نشریه داده می‌شود .

 Eugene Garfield بنیان‌گذار مؤسسه اطلاعات علمی (ISI) ، بیش از نیم‌قرن پیش و در سال ۱۹۶۰ ، شاخص ایمپکت فکتور «Impact Factor» را بنا نهاد. از آن سال به بعد این شاخص برای تمام مجلاتی که در لیست مجلات تامسون رویترز هستند ، محاسبه می‌شود . این شاخص معیار مهمی برای اعتبار یک مجله درزمینه‌ی پژوهشی خاص ، با دیگر مجلات در همان زمینه‌ی پژوهشی است و میتوان گفت که  مهم‌ترین شاخص مطرح درزمینه‌ی سنجش علمی است.

ضریب تأثیر «Impact Factor»:

در واقع میزان تأثیری است که یک مقاله بر مقالات بعدی می‌گذارد. به این ضریب تأثیر به‌اختصار به آن IF می‌گویند. این شاخصی کمّی است که میزان ارجاع «رفرنس دهی » به مقالات یک ژورنال را نشان می‌دهد . ایمپکت فکتور نشان می‌دهد که به یک مقاله منتشرشده ، چند بار ارجاع شده است ؛ و برآورد نسبت میزان عددی استنادها به تعداد مقالات چاپ‌شده در یک سال در یک ژورنال به‌خصوص را در نظر می‌گیرد.

هنگامی که محقق ایمپکت فکتور چندین ژورنال در زمینه‌های مشابه رادر اختیارداردبا این ایمپکت فکتورفرآیند مقایسه‌ی ارزش و اعتبار مقالات برایش ساده می شود و ارزیابی قابل قبولی را از هر ژورنال برای محقق ارائه می‌دهد. این شاخص مختص مجلاتی (ژورنال‌هایی) است که مقالات معتبر علمی را در زمینه‌های گوناگون انتشار می‌دهند.

لازم به ذکر است که عدد شاخص «Impact Factor» برای یک نشریه پزشکی، فقط قابل‌مقایسه با همان زمینه علمی است و نمی‌توان IF مجله پزشکی را با IF مجله فنی و مهندسی مقایسه کرد.

روش محاسبه‌ی «Impact Factor»

هرساله مجلاتی که تحت پوشش نمایه‌ی ISI در Web of Science=WOB قرار گرفته‌اند بررسی می‌شوند و توسط مؤسسه تامسون رویترز ISI، مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. شاخص «Impact Factor» یا ضریب تأثیر مجلات و نشریات را هر سال از طریق گزارش‌ها ارجاع مجلات به دست می آورند و به اطلاع عموم می‌رسانند. برای مقالات و مجلات تازه انتشاریافته ضریب تأثیر یک نشریه، معمولاً با یک‌ فاصله زمانی دوساله منتشر می‌شود و زودتر از این زمان اعتبارسنجی نخواهد شد.

Impact Factor

هر ساله در بانک اطلاعاتی Web of Science و از طریق مؤسسه ISI بیش از ۱۱۰۰۰ ژورنال منتشر می‌شود و مورد ارزیابی قرار می‌گیرد؛ به‌این‌ترتیب شاخص«Impact Factor»  فقط و فقط برای ژورنال‌های ISI محاسبه می‌شوند . این شاخص تعداد ارجاعات به مجله در دو سال گذشته و سال جاری را به‌طور متوسط در نظر می‌گیرد به این صورت که اگر نشریه‌ای در دو سال گذشته تعداد ارجاعات زیادی داشته باشد ولی در سال جاری از تعداد ارجاعات به مجله کم شده باشد این امر بر شاخص «Impact Factor»  تأثیر می‌گذارد.

شاخص «Impact Factor»  برای یک ژورنال و در یک سال مشخص، از تقسیم تعداد مقالات ارجاع‌کننده، به مقالات منتشرشده آن ژورنال در دو سال قبل از آن، بر تمامی مقاله‌های منتشرشده‌ای است که در آن ژورنال و در همان دوره‌ی زمانی دوساله به دست می‌آید.

اعتبار سنجی مقالات ISI از طریق شاخص Impact Factor

شاخص Impact Factor:

شاخص «Impact Factor» برای یک مقاله و یا یک نویسنده تعیین نمی‌شود ، بلکه کل ارجاعات به یک نشریه را در محاسبات اعمال می‌کند. بااین‌وجود دانش‌جویان و محققین در مقاطع دکترا یا کارشناسی‌ارشد، همواره تلاش می‌کنند تا با بالا بردن کیفیت مقالات و تحقیق گسترده، مقاله خود را در یک مجله با شاخص ایمپکت‌فکتور بالا چاپ کنند.

این امر بر اعتبار نویسنده‌ی مقاله می‌افزاید. برای دسترسی به میزان «Impact Factor» IF یک ژورنال کافی است به سایت همان مجله علمی مراجعه کند.

ضریب تاثیر Impact Factor:

ضریب تأثیر«Impact Factor» می‌تواند معیاری برای تخمین ارزش مقالات یک مجله باشد ولی برای تخمین ارزش تک‌تک مقالات معیار خوبی نیست ممکن است تعداد ارجاعات به یک مجله زیاد باشد و این بدان معنا نیست که تمام مقالات مورداستفاده قرار گرفته‌اند. در واقع چند مقاله بسیار قوی می‌تواند تعداد ارجاعات به مجله را بالا ببرد. به‌طور مثال:

در سال ۲۰۰۴، بیش از ۹۰ درصد IF ژورنال بسیار معتبر Nature به حدود یک‌چهارم مقالات منتشرشده در این نشریه باز می‌گشت و بقیه مقالات ارجاعی نداشتند.

چگونه از Impact Factor یک ژورنال آگاه شویم

برای جلوگیری از انتشار شاخص اشتباه یا ایمپکت فاکتورهای دست‌کاری شده، بهتر است از سایت‌های معتبر استفاده کنید. چندین سایت معتبر در این زمینه وجود دارند که برای اگاهی از اعتبارسنجی مقالات آن ژورنال می‌توانید از این سایت‌ها استفاده کنید. برخی از سایت‌هایی که می‌توانید با استفاده از آن‌ها از «Impact Factor» ژورنال‌های مختلف آگاهی پیدا کنید عبارتند از:

• scimagojr.com
• bioxbio.com
• citefactor.com

سایت‌های مذکور برخی از بهترین منابع برای به‌دست آوردن اطلاعات تخصصی در مورد مجلات هستند. علاوه‌بر اعلام مقدار شاخص ضریب تاثیر، اطلاعات تکمیلی نظیر کشوری که مجله در آن چاپ‌شده، نام اختصاری مجله، تیراژ شماره‌های چاپ‌شده مجله در سال، زمینه پژوهشی مجله و بسیاری از اطلاعات دیگر را در اختیار دانش‌پژوهان قرار دهند. البته تمامی قسمت‌های این سایت‌ها رایگان نیست و برخی از آن‌ها معمولاً حق عضویتی یک‌ساله را تعیین می‌کنند.

ضریب تأثیر

همانطور که در بالا ذکر شد ،  یکی از بهترین راه ها برای یافتن ضریب تأثیر یا impact factor مجلات ISI، استفاده از سایت www.bioxbio.com   است. در این سایت لازم است شماره ISSN مجله را در باکس مربوطه وارد و جستجو کنیدتاimpact factor مجلات را در سالهای اخیر نشان دهد:

www.bioxbio.com

از طریق ورود به بخش های بالا میتوانید ژورنال های مشهوری که توسط خود وب سایت پیشنهاد میشوند و بالاترین ایمپکت فاکتور را دارند و یا در لیست PLOS قرار دارند را مشاهده کنید. در این قسمت نیز میتوانید ژورنال ها را به صورت موضوعی مشاهده نمایید.

مزایا و معایب شاخص Impact Factor

هرچند که شاخص «Impact Factor» می‌تواند به‌عنوان معیاری برای سنجش کیفیت مجلات شناخته شود ولی بهتر است بدانید که به دلیل وجود برخی از محدودیت‌ها نمی‌تواند به‌تنهایی برای سنجش کیفیت ژورنال‌های علمی و ارزش‌یابی مناسب نیست و برای این منظور بهتر است مؤلفه‌های گوناگونی را در نظر گرفت. ولی این شاخص تا حدود زیادی برای دانش‌پژوهانی که به دنبال مقالات ISI هستند می‌تواند مؤلفه خوبی باشد. با تمام این کاستی‌ها، چاپ مقالات ISI که دارای ایمپکت فکتورهای مختلفی هستند، یکی از دشوارترین امور تحقیقاتی است که هر دانش‌پژوهی به دنبال آن است و انتشار مقاله علمی معتبر در ژورنال‌هایی حتی با ایمپکت‌فکتور پایین، یک موفقیت علمی و تحقیقاتی محسوب خواهد شد.

ایرادات «Impact Factor»

ایرادات «Impact Factor»  را می توان بطور خلاصه چنین بیان کرد :

• «Impact Factor» ،  اگرچه میتواند معیاری برای سنجش کیفیت نشریات باشد اما به دلیل محدودیت هایی که دارد نباید آنرا به تنهایی شاخصی برای ارزشیابی و سنجش کیفیت مجلات دانست.
• ناکافی بودن بازه زمانی دو ساله برای رشته‌های ایستاتر که دیرتر به پختگی استنادی می‌رسند.
• عدم تصحیح تفاوت رفتار استنادی در رشته‌ها و در نتیجه عدم قابلیت این شاخص برای مقایسه‌ی مجلات رشته‌های مختلف.
• عدم تصحیح تفاوت پوشش پایگاهی رشته‌ها.
• ‌ سوگیری پایگاه ‌های آی اس آی به نفع مجلات انگلیسی- آمریکایی.
• تفاوت در نوع منابع در صورت و مخرج کسر.

در نهایت امیدواریم از این پست  در وب سایت گروه تحقیقاتی نخبگان برتر لذت کافی را برده باشید و برایتان مفید باشد.

منبع : گروه تحقیقاتی نخبگان برتر – مشاوره پایان نامه – مشاوره مقاله – مشاوره پروپوزال