روش‌ های گردآوری اطلاعات پایان نامه و مقاله

روش‌ های گردآوری اطلاعات برای پایان نامه و مقاله

در جمع آوری اطلاعات پژوهش باید خاطر نشان کرد که هر یک از این روش‌ های گردآوری اطلاعات به خصوصیات و ویژگی های مورد بررسی هر موضوع و طرح تحقیق انتخابی بستگی دارد. در این مقاله می خواهیم به چند روش گرد آوری بپردازیم که اولین روش مورد بحث پرسشنامه است به این علت که پرسشنامه کاربردی ترین و در واقع بهترین راه موجود در حال حاضر برای جمع آوری اطلاعات است.

روش‌های گردآوری اطلاعات

پرسشنامه

پرسشنامه یکی از ابزارها در روش‌ های گردآوری اطلاعات بوده و حاوی مجموعه ای از سؤال هاست که پاسخگو به گونه ای کتبی به آن ها پاسخ می دهد. در پرسشنامه ها معمولا، پرسش هایی درباره نظریه، رفتار، و طرز فکر اشخاص مطرح می شود. سؤال های پرسشنامه به شکل باز و یا بسته طرح می شود. درسؤال های بسته، محقق پرسش های احتمالی را از قبل مشخص کرده است و پاسخگو باید یکی از موارد قبل انتخاب شده را برگزیند و علامت بزند.

پیشنهاد مطالعه: انجام پایان نامه ارشد و دکتری با چاپ مقاله

برای نمونه چون مشخص است که جنس پاسخگو زن یا مرد است، محقق هر دو مورد را مطرح می کند و پاسخگو با علامت گذاری بر روی یکی از موارد هویت جنسی خود را مشخص می کند، یا چون سطوح تحصیلی به گروه های مشخص محدود است به هنگام نیاز به سطح تحصیلی، از پاسخگو خواسته می شود که آخرین مدرک تحصیلی خود را با علامت زدن مشخص کند. در پرسش نامه (به عنوان روش‌های گردآوری اطلاعات) سوالاتی مطرح می شود که به صورت پرسش نامه های باز و پرسش نامه های بسته هستند که در ادامه بحث به تفاوت آن ها اشاره می کنیم.

الف ) پرسشنامه های باز

سؤال های باز (به عنوان روش‌های گردآوری اطلاعات) پرسش هایی است که پاسخی از قبل تهیه شده ندارند و پاسخگو جوابی را که مناسب تشخیص می دهد با کلمات و عبارات خود عرضه می دارد. مثلا پرسیده می شود: به نظر شما عاملی که موجب دوام خانواده می شود چیست؟ و پاسخگو نظر خویش را به نحوی که خود اختیار می کند ابراز می دارد. آزادی پاسخگویی در نحوه پاسخگویی باز موجب می شود که پرسشنامه ی باز، از عمق بیشتری برخوردار باشد، ولی تحلیل اطلاعاتی که بدین طریق (به عنوان روش‌های گردآوری اطلاعات) به دست می آید به سادگی تحلیل جواب گویی به پرسش های بسته نیست.

ب )پرسشنامه های بسته

این نوع پرسشنامه (به عنوان روش‌ های گردآوری اطلاعات) برای هر پرسش تعدادی گزینه و پاسخ انتخاب شده است که فرد پاسخ دهنده باید یکی از آنها رابه عنوان پاسخ بگزیند. هر یک از پاسخ ها به گونه ای تنظیم شده است که در عین منطقی بودن برای آن سوال از پاسخ مربوط به دیگر سوالات مجزاست. در اینجا پاسخ ها را می توان به سرعت نوشت و تجزیه و تحلیل و طبقه بندی پاسخ ها نیز ساده تر است اما اطلاعات به دقت و کاملی پرسش نامه باز نیست. پرسش نامه می تواند به صورت پستی و الکترونیک (ایمیلی) و یا همراه با مصاحبه هم باشد که این پرسش نامه انعطاف ناپدیراست.

مزایای کاربرد پرسشنامه

1. به جهت سادگی و قلت هزینه می توان آن را بین افرادی لازم توزیع کرد که نماینده گروهی بزرگ هستند.
2. چون هویت پاسخگویان مشخص نیست، احتمالا در پاسخ ها ، صداقت بیشتری وجود دارد.
3. پاسخگو از نظر زمان جواب دادن، تحت فشار نیست و به هنگام فراغت به سؤال ها پاسخ خواهد داد.
4. چون پاسخ ها به طور مستقیم توسط پاسخگو داده می شود در یادداشت اظهارات، امکان اشتباه، پیش داوری و داوری ناروا وجود ندارد.

نکات مهمی که باید در طراحی یک پرسشنامه (به عنوان روش‌ های گردآوری اطلاعات) رعایت شود به شرط زیراست :

1- داشتن یک مقدمه رسا، جذاب و واضح در ابتدای پرسشنامه

2- وجود پرسش های خالی از ابهام و قابل فهم

3-  قرار دادن پرسش های حساس و مهم در پایان پرسش نامه

4- استفاده از پرسش های باز و بسته به همراه هم

5- در هنگام نوشتن پرسشنامه به عنوان یکی از روش‌های گردآوری اطلاعات باید دقت نمود تا ابتدا از پرسش های زمینه ای استفاده گردد و سپس به پرسش هایی که در زمینه موضوع طراحی شده اند،رسید.

نکته ای باید مورد اهمیت قرار داد این است که نباید دلالت بر معنا و مفهوم خاصی انجام دهید و آن را به موضع خاص نکشانید.

به مسائل خصوصی افراد وارد نشوید مگر با اجازه قبلی خود آنها که در این صورت هم باید جوانب سنجیده شود.

روش‌ های گردآوری اطلاعات دیگر نیز وجود دارد مانند :

مشاهده و مصاحبه و اطلاعاتی که از قبل آماده اند. در برخی روش‌ های گردآوری اطلاعات که باید به عنوان داده مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرند از پیش آماده هستند. بدین صورت که محقق بدنبال اطلاعات جدید نیست بلکه می تواند نسبت به جمع آوری اطلاعاتی که از قبل تهیه شده اند و در پرونده های (درمانگاهی بیمارستانی ثبت احوال، دانشجویی، دانش آموزی و مراجعین به مراکز مختلف شهرداری ها و… ) موجود است اقدام کند.

مزایا:

به واسطه موجود بودن اطلاعات ارزان است.

در وقت صرفه جویی می شود.

مهمترین مزیت آن امکان ارزیابی روند موضوع مورد بررسی در گذشته است که در مطالعات گذشته نگر بسیار حائز اهمیت است.

معایب:

ناقص بودن و دردسترس نبودن اطلاعات از اشکالات عمده این روش است.

گاهی ملاحظات اخلاقی مانع از دستیابی به اطلاعات مورد نظر می باشد.

قدیمی و کهنه بودن اطلاعات هم ممکن است در برخی موارد مطرح باشد.

مشاهده

از روش‌ های گردآوری اطلاعات بوده که در آن رفتار مشخصات موجودات زنده اشیا و پدیده ها با استفاده از ویژگی های گوناگون آنها ملاحظه و ثبت می گردد. منظور از مشاهده (به عنوان یکی از روش‌های گردآوری اطلاعات) ثبت دقیق تمام جوانب بروز حادثه ویژه یا رفتار و گفتار فرد یا افراد از راه حواس و یا سایر راه های ادراکی ( کمک گرفتن از ابزار خاص ) می باشد.

مشاهده منظم در تحقیق ضروری است بنابراین مشاهده باید:

· به هدف تحقیق مربوط باشد.
· برنامه و نحوه عمل آن از قبل مشخص و تنظیم شده باشد.
· به طور دقیق و منظم ثبت شود.
· میزان اعتبار و صحت انجام آن قابل سنجش و بررسی باشد.

مزایا

امکان بررسی جزئیات موضوع وجود دارد. می توان صحت روش‌ های گردآوری اطلاعات جمع آوری شده را با وسائل دیگر آزمایش کرد. برای جمع آوری اطلاعات زمینه ای مناسب است. در زمان کوتاه اطلاعات زیادی بدست می آید و اعتبار علمی اطلاعات بالاست.

معایب

حضور مشاهده گر می تواند بر روند فعالیت مورد مشاهده تاثیر گذار باشد.

تمایلات شخصی مشاهده گر و میزان توانایی او در مشاهده و ثبت دقیق فعالیت مورد مشاهده ممکن است تاثیر گذار باشد.

عوامل محیطی بر نوع و روش‌ های گردآوری اطلاعات موثر است.

استاندارد کردن و طبقه بندی اطلاعات مشکل است ( بویژه در ثبت رفتار انسانی ).

مشکلات اخلاقی در مشاهده (به عنوان روش‌ های گردآوری اطلاعات) اعمال شخصی وجود دارد.

برای نمونه های زیاد وقت گیر و پر هزینه است.

مصاحبه

مصاحبه یکی از روش‌ های گردآوری اطلاعات است که در آن به صورت حضوری یاغیر حضوری از افراد یا گروهی از آنان پرسش می شود. نکته مهم آن است که سوالات مصاحبه از پیش اندیشیده شده و تعیین شده است. آنچه مصاحبه را به صورت های مختلف طبقه بندی می کند میزان انعطاف پذیری آن و یا نحوه اجرای آن است. مصاحبه را یکی ازروش هایی دانسته اند که امکان دریافت پاسخ در آن بیش از روش های دیگر است، زیرا در هنگام مصاحبه امکان تحریک آزمودنی برای دادن پاسخ وجود دارد و نیز می توان در صورت ابهام با توضیح موضوع را روشن ساخت.

مهمترین انواع مصاحبه

مهمترین انواع مصاحبه در روش‌ های گردآوری اطلاعات به شرح زیر عنوان شده اند:

مصاحبه انعطاف پذیر یا آزاد

در این نوع چارچوب و حدود پرسش برای مصاحبه گر مشخص است ولی زمان و توالی پرسش به سلیقه مصاحبه گر بستگی دارد.

در این حالت رفتار آزمودنی طبیعی تر است و اطلاعات واقعی تری بدست می آید.

مصاحبه گر می تواند سوالات اضافی نیز طرح کند.

مصاحبه با انعطاف پذیری متوسط یا منظم

در این نوع مصاحبه، مصاحبه گر از پرسشنامه ای با پرسش های مشخص و با توالی ثابت استفاده می کند، اما معمولا پرسش ها به صورت باز هستند.

در این جا جمع آوری اطلاعات کمی و سطحی است.

مصاحبه با انعطاف ناپذیر یا پرسشنامه همراه با مصاحبه :

مصاحبه گر از پرسش نامه ای با پرسش های مشخص و با توالی استاندارد استفاده می کند.

پاسخ ها ثابت و از قبل پیش بینی و طبقه بندی شده اند و معمولا پرسش ها به صورت بسته هستند.

این روش در مطالعات بزرگ و زمانی که پژوهشگر از تنوع پاسخ ها اطلاع دارد به کار می رود.

نکات مهمی که باید در انجام مصاحبه به عنوان یکی از روش‌ های گردآوری اطلاعات رعایت شود 

· تکلم با زبان شخص مصاحبه شونده
· دخالت ندادن تمایلات شخصی مصاحبه گر
· کسب اجازه در هنگام استفاده از دستگاه ضبط صدا
· رعایت مقام و موقعیت اجتماعی افراد
· بیان توضیحات کافی قبل از شروع مصاحبه

همان طور که در بالا اشاره شد سوالات ما نباید دلالت بر معنا و مفهوم خاصی داشته باشد و آن را به موضع خاصی بکشانیم. به مسائل خصوصی افراد وارد نشوید مگر با اجازه قبلی خود آنها که دراین صورت هم باید جوانب سنجیده شود.

جمع بندی

در این پست به روش‌ های گردآوری اطلاعات اشاره شد. روش‌ های گردآوری اطلاعات شامل مطالعات کتابخانه ای و میدانی بصورت کلی بوده که هر کدام جداگانه شرح داده شد. چنانچه در تهیه داده و اطلاعات نیاز به راهنمایی داشتید. از طریق صفحه تماس با ما درخواست خود را مطرح نمایید.

منبع: گروه تحقیقاتی نخبگان برتر – مشاوره پایان نامه – مشاوره مقاله – مشاوره پروپوزال