تفاوت های روش تحقیق اکتشافی و توصیفی

تفاوتهای روش تحقیق اکتشافی و توصیفی

در منابع و کتابهای مختلف انواع مختلفی از روشهای تحقیق بیان شده اند که تحقیق اکتشافی و توصیفی دو نوع از آنها می باشند. در این مبحث سعی شده است تا بطور شفاف و واضح تفاوتهای تحقیق اکتشافی و توصیفی شرح داده شوند.

1. تفاوت در پدیده مورد بررسی

روش تحقیق اکتشافی به بررسی روابط علی میان متغیرهای تحقیق و همچنین به کشف دلایل و برهان های منطقی و عقلانی موجود در مورد مسایل و بحرانهای موضوع تحقیق توجه دارد حال آنکه روش تحقیق توصیفی به بررسی و مطالعه جامعه، مسائل و پدیده ها با رویکرد سیستماتیک می پردازد و سعی دارد تا به سوالاتی که با چه چیزی؟، چه موقعی؟ چه هنگامی؟ چطوری؟ چگونه؟ پاسخی قوی و محکم ارائه دهد. در تحقیق توصیفی محقق متغیرها را بررسی و مشاهده می کند بدون آنکه در آنها دستکاری و کنترلی ایجاد نماید.

تحقیق توصیفی یک روش تحقیق کمی می باشد که برای تهیه و گردآوری داده ها و اطلاعاتی که ماهیت کمی و قابل اندازه گیری دارند استفاده می شود.

2. تفاوت در انواع روش تحقیق

روش تحقیق اکتشافی در دو نوع روش تحقیق اولیه و ثانویه اجرا خواهند شد.

در انواع تحقیق اکتشافی بررسی روابط علی پدیده های موجود از طریق اطلاعات و داده های تهیه شده از درون منابع کتابخانه ای، روزنامه ها، مجلات معتبر، پایگاه های اینترنتی، طرحهای انجام گرفته توسط شرکتها و سازمانهای مختلف و … انجام می شوند.

در تحقیق توصیفی داده ها کمی و قابل اندازه گیری هستند و اغلب از طریق مصاحبه، پرسشنامه و با پیمایش میدانی جمع آوری می شوند.

روش تحقیق توصیفی در انواع روش توصیفی محض، توصیفی- تحلیلی، تحقیق پیمایشی انجام خواهد گرفت.

 تحقیق توصیفی محض، به توصیف، کشف و شفاف سازی خصوصیات و اوضاع موجود در مورد مسئله تحقیق می پردازد.

در تحقیق توصیفی- تحلیلی، محقق به توصیف و تصویرسازی از وضعیت بحران موجود در مورد مسائل و مشکلات موجود و علت های چگونگی و چرایی ایجاد مشکلات و مسائل موضوع مورد مطالعه می پردازد.

در تحقیق توصیفی پیمایشی، خصوصیات و اوضاع جامعه آماری تحقیق را در قالب چندین صفت و متغیر همچون سن، قد، وزن، اوضاع اقتصادی، تحصیلات، وضعیت تاهل بررسی می­کند و به سه روش مقطعی، طولی و دلفی انجام می شود.

الف) روش توصیفی مقطعی: این تحقیق توصیفی داده ها و اطلاعات تحقیق را در مورد یک یا چند صفت مورد بررسی از جامعه آماری تحقیق را در یک مقطع زمانی معین گردآوری و بررسی می کند.

ب) روش توصیفی طولی: در این روش تحقیق توصیفی داده ها و اطلاعات مورد نیاز تحقیق در بازه زمانی معین و مشخص شده گردآوری خواهند شد و به بررسی رابطه موجود میان متغیرهای تحقیق در گذر زمان می پردازد.

ج) روش دلفی: در این روش تحقیق توصیفی هدف محقق از انجام تحقیق استفاده از نظرات، عقاید و افکارهای جمعی از افراد مانند نخبگان موجود می باشد.

پیشنهاد مطالعه: روش تحقیق در پایان نامه

* در برخی منابع از روشهای تحقیق زیز نیز به عنوان انواعی از تحقیق توصیفی نام برده شده است.

در تحقیق توصیفی-مشاهده ای، اطلاعات می توانند به دو صورت کمی و یا کیفی موجود باشند و داده های کمی قابل اندازه گیری و شمارش هستند و داده های کیفی غیرقابل اندازه گیری می باشند.

در تحقیق توصیفی مطالعه نمونه موردی، محقق برای سهولت در یافتن داده ها و تجزیه و تحلیل آنها در میان جامعه ای بزرگ و گسترده، جامعه ای کوچک که عضوی از زیرمجموعه جامعه بزرگتر است را انتخاب می کند و دامنه تحقیق را کوچک و محدود می کند.

در تحقیق توصیفی-پیمایشی، محقق داده ها و اطلاعات را از طریق مصاحبه و پرسشنامه با نظرسنجی و افکارسنجی جامعه آماری تحقیق به دست می آورد.

3. تفاوت در زمان مورد استفاده

از تحقیق اکتشافی زمانی استفاده می شود که در مورد موضوع مورد مطالعه اطلاعات بسیار کمی موجود است و محقق سعی دارد تا به اکتشاف دلایل ایجاد مشکلاتی بپردازد که ریشه و اساس وجود و پیدایش آنها نامشخص و دارای ابهام است.

در حالی که تحقیق توصیفی زمانی به کار گرفته می شود که هدف از تحقیق بررسی مولفه ها و مشخصه های موضوع تحقیق، همبستگی بین متغیرها، تکرار و طبقه بندی متغیرها می باشد.

4. تفاوت در مراحل انجام روش تحقیق

مراحل اصلی اجرای تحقیق اکتشافی شامل انتخاب موضوع، بیان مسئله و ضرورت انجام تحقیق، فرضیه سازی، تهیه داده ها و تجزیه و تحلیل اطلاعات می باشد.

تهیه داده ها و تجزیه و تحلیل اطلاعات در تحقیق توصیفی و اکتشافی بسته به نوع روش به کار گرفته شده با یکدیگر متفاوت هستند.

مرحله انتخاب موضوع و بیان مشکلات و مسائل موجود پیرامون موضوع مورد مطالعه در هر دو روش اکتشافی و توصیفی یکسان و مشابه است. انتخاب موضوع بر اساس علایق و تواناییهای محقق انجام می شود و باید موضوعی کاربردی که راهگشای حل بحرانهای موجود باشد انتخاب شود. همچنین موضوع مطالعه باید جدید و نو باشد و قبلا توسط فرد دیگری انتخاب و اجرا نشده باشد.

در تحقیق اکتشافی داده های کیفی از طریق اطلاعات موجود در منابع و پیشینه تاریخی گذشته تهیه خواهند شد و از طریق روشهای تجزیه و تحلیل اطلاعات داده های کیفی از جمله روش تحلیل محتوا آنالیز خواهند شد.

حال آنکه، روش تحقیق توصیفی دارای داده های کیفی و کمی می باشد و در آن برای تجزیه و تحلیل داده های کمی محقق از نرم افزارهای .ویژه تجزیه و تحلیل داده های کمی مانند اکسل و اس پی اس اس استفاده می کند و در بخش کمی نیز با استفاده از روشهای تجزیه و تحلیل کیفی داده ها آنالیز اطلاعات را انجام می­دهد. در تحقیق توصیفی امکان اجرای تحقیق با روش آمیخته کمی و کیفی نیز میسر می باشد.

جمع بندی

در مجموع بررسیهای انجام گرفته در مورد روش تحقیق اکتشافی و توصیفی نشان دادند که دو روش تحقیق پیرامون زمان اجراف مراحل مختلف اجرای تحقیق، پدیده مورد بررسی و انواع روش تحقیق با یکدیگر دارای تفاوتهایی هستند. این تفاوتها در مراحل انتخاب موضوع و بیان مسئله تحقیق وجود ندارند. یک محقق برای انجام یک تحقیق اکتشافی و یا توصیفی لازم است تا در ابتدا آنها را بشناسد و تفاوتهای بین آنها را دریابد تا بتواند از این طریق در هنگام انتخاب نوع روش تحقیق مورد نظرش به صراحت و با موفقیت روش صحیح را برگزیند و در این راه دچار خطا نشود زیرا انتخاب روش تحقیق مناسب تحقیق بسیار ضرورت دارد.