7 بخش مقدمه پایان نامه و نکات نگارشی آن

مقدمه پایان نامه و رساله با نکات نگارشی- قسمت اول 

مقدمه پایان نامه

به طور کلی، مقدمه پایان نامه شامل هفت بخش است که عبارتند از:

1- پیش‌زمینه

2- انگیزه

3- بیان مساله

4- هدف و منظور

5- نوآوری

6- محدودیت‌ها

7- سازمان‌دهی پایان نامه

اساتید و داوران، اولین فصلی که با آن برخورد می‌کنند، همین فصل مقدمه پایان نامه است، از این رو وسواس در نوشتن و نگارش آن تاثیر به‌سزایی روی دید آن‌ها نسبت به پایان نامه دارد.

پیش‌زمینه

اولین بخش از مباحث مقدمه پایان نامه، اختصاص به طرح پیش‌زمینه پایان نامه دارد. زمینه اصلی پروپوزال تحقیقاتی در این بخش معرفی می‌شود. در واقع خواننده با مطالعه این بخش پی به کلیت و چارچوب طرح پایان نامه می‌برد. در پیش‌زمینه، هدف دانشجو، بیان ابتدائی‌ترین مباحث مرتبط با موضوع است. طرح برخی از موارد شاید بدیهی و واضح به نظر برسد، اما باید مطرح شود.

نکات نگارشی

ساختار اصلی این فصل بر مبنای مقالات دست اول و مراجع و مقاله هایی است که اولین بار مباحث مرتبط با موضوع را طرح کرده‌اند. معمولا تعداد دو تا چهار مرجع برای این بخش مقدمه پایان نامه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

برای یافتن مراجع دست اول، می‌توانید با مطالعه پاراگراف اول مقدمه مقاله های مرجع خود، به این مراجع دست پیدا کنید. پاراگراف اول بخش مقدمه پایان نامه همان کارکرد پیش‌زمینه در پایان نامه را دارد، البته به صورت فشرده و خلاصه. این بخش معمولا نهایتا در یک صفحه است. این بخش فاقد زیربخش و بخش‌های فرعی است.

اشتباهات رایج

عدم ارجاع‌دهی

در برخی موارد دیده می‌شود که هیچ ارجاع‌دهی در بخش مقدمه پایان نامه انجام نشده است. هدف این بخش طرح موضوعی است که ابتدا توسط دیگران طرح شده و در پایان نامه پیش رو، سعی خواهد شد که بحث موردنظر بهبود و ارتقاء یابد. پس حتما باید در این بخش از مراجع استفاده کرد.

استفاده از مراجع جدید

مراجع دست اول و منابعی که اولین بار موضوع را طرح کرده‌اند دارای اولویت مطلق نسبت به مراجع جدید که در واقع خود آن‌ها بر مبنای مراجع دست اول نوشته شده‌اند، می‌باشند. حتما بررسی کنید تا مرجع دست اول مربوطه را پیدا کرده و به آن‌ها در مقدمه پایان نامه ارجاع دهید.

انگیزه

هدف اصلی این بخش از مقدمه پایان نامه پاسخ به این سوال است که چرا این موضوع برای پایان نامه انتخاب شده است. برای این منظور، روی دو مفهوم به‌صورت ویژه مانور داده می‌شود:

دلایل انتخاب موضوع با تمرکز روی اهمیت موضوع در پایان نامه

چگونگی تاثیرگذاری مقاله ی پیش‌رو در بهبود فرآیند موضوع انتخابی و کاهش یا حذف ضعف‌های موجود

پس می‌توان گفت خواننده با مطالعه این بخش از مقدمه پایان نامه، باید پی به انگیزه نویسنده برای انتخاب موضوع پایان نامه مورد نظر ببرد.

نکات نگارشی

بخش انگیزه در مقدمه پایان نامه معمولا در حد یک صفحه نوشته می‌شود.

ابتدای این بخش به دلایل انتخاب موضوع و مابقی به قابلیت‌های پایان نامه یا مقاله برای کاهش ضعف‌ها و کاستی‌ها اختصاص دارد. حجم قسمت اول بیشتر از قسمت دوم است. چرا که هم اساس کارکرد اصلی این بخش برجسته‌سازی علت انتخاب موضوع است و هم در سایر بخش‌های فصل اول به‌صورت مفصل به قابلیت‌های پایان نامه اشاره خواهد شد.

معمولا حدود سه تا چهار مرجع در این بخش استفاده می‌شود.

اشتباهات رایج

چشم‌پوشی از انگیزه

انگیزه پایان نامه یک بخش مجزا و مهم در مقدمه پایان نامه است و نباید از نگارش آن چشم‌پوشی کرد یا با بخش‌های دیگر ادغام نمود.

مقدمه‌چینی زیاد

نهایت حجم بخش انگیزه پایان نامه یک صفحه است، بنابراین نباید با مقدمه‌چینی بی‌مورد، حجم آن را افزایش داد. دقت شود که بیان مقدمه در بخش قبل (پیش‌زمینه) انجام شده و این بخش دارای کارکرد و اهداف مشخص و مجزاست.

نکته ظریف در استفاده از مراجع این است که نباید استفاده از آن‌ها برتری‌ها و قابلیت‌های طرح پیشنهادی را تحت‌الشعاع قرار دهد.

به عبارت دیگر، نباید از مراجعی استفاده کرد که چنان قوی باشد که پایان نامه پیشنهادی را تضعیف کند.

بیان مساله

«بیان مساله» یکی از مهم‌ترین بخش‌های پروپوزال بوده که در مقدمه پایان نامه نیز حتما باید مطرح شود. همان‌طور که از نام آن پیداست، مساله اصلی، در این بخش مورد بحث قرار می‌گیرد. اصولا در ساختار مقدمه پایان نامه به دو پرسش بنیادی جواب داده می‌شود:

سوال اول: چه چیز؟

برجسته سازی ایرادات، کاستی و ضعف‌های موجود در موضوع پایان نامه یا مقاله، به‌گونه‌ای که ذهن خواننده آماده دریافت اطلاعات مورد نیاز، اهمیت و اولویت تحقیق پیشنهادی گردد.

سوال دوم: چگونه؟

چگونگی رفع ایرادات مطروحه در بخش «چه چیز» در این بخش مطرح می‌شود.

نکات نگارشی

بیشترین حجم بیان مساله معطوف به مطرح ساختن «چه چیز» هست. معمولا حدود دوسوم متن بیان مساله به این بخش اختصاص دارد. بخش «چگونه» حجم کمتری را به خود اختصاص می‌دهد. معمولا این بخش در حد یک یا نهایتا دو پاراگراف نوشته می‌شود. به یاد داشته باشید، که در بخش‌های دیگر پایان نامه، چگونگی رفع ایرادات طرح به‌صورت مفصل‌تری بحث خواهد شد و مطرح ساختن بخش «چگونه» تنها با هدف پاسخ به بخش «چه چیز» در بیان مساله است.

بیان مساله معمولا در حد یک صفحه نوشته می‌شود. استفاده از مراجع چندان رایج نبوده و توصیه نمی‌شود. در صورت مصر بودن برای ارجاع، حتما ارجاعات در بخش «چه چیز» باشد و همچنین بیشتر از مراجع دست‌اول استفاده شود.

اشتباهات رایج

سازمان‌دهی اشتباه

ساختاری که برای بیان مساله طرح شد باید رعایت شود. چه از تفکیک دو بخش «چه چیز» و «چگونه» و چه از نظر سهم هر بخش در طول متن. در بسیاری از موارد دیده می‌شود، بیان مساله فاقد این سازمان‌دهی است. باید بدانید که مطالعه پاراگراف آخر یا دو پاراگراف آخر بیان مساله به منزله مطالعه چکیده پایان نامه است. پس حتما ساختار تعریف شده برای بیان مساله رعایت شود.

طولانی بودن

برخی از دانشجویان، متن بیان مساله مقدمه ی پایان نامه را بسیار طولانی می‌نویسند، حتی در چند صفحه! این بسیار اشتباه است. اولین حسی که از خواندن یک بیان مساله طولانی به خواننده منتقل می‌شود خالی بودن دست مولف پایان نامه از پیشنهادات خوب و عدم تسلط به اصول اولیه نگارش پایان نامه است. سعی کنید بیان مساله در حد یک و نهایتا یک و نیم صفحه باشد.

مقدمه بودن

بسیاری تصور می‌کنند که هدف از نگارش بیان مساله، طرح مقدمه است. کارکرد بیان مساله اساس متفاوت است. در دو بخش پیش‌زمینه و انگیزه، تقریبا مقدمه مطرح شده و نباید در بیان مساله مقدمه‌نویسی کرد. استفاده از رابطه، شکل و جدول: اساس نیازی به استفاده از رابطه، شکل و جدول در بیان مساله نبوده و این بخش پایان نامه تقریبا همیشه به صورت متنی نوشته می‌شود.

اهداف پایان نامه

هدف یا اهداف پایان نامه در این بخش مشخص می‌شود. نگارش این بخش باید به گونه‌ای باشد که خواننده به مقصد نهائی پایان نامه پی برده و افق و چشم‌انداز کاملی از طرح داشته باشد. این بخش را می‌توان ترسیم نقطه پایانی پایان نامه نیز معرفی کرد. اهداف پایان نامه دارای دو سطح است:

هدف جامع

اصلی‌ترین و کلی‌ترین هدف پایان نامه را هدف جامع می‌گویند که منحصربه‌فرد و خاص است. رسیدن به این هدف، چالش اصلی پایان نامه است.

هدف (اهداف) جزئی

تعدادی هدف نیز در ذیل هدف جامع وجود دارد که در مسیر رسیدن به هدف کلی باید حاصل شود. اساس هر پایان نامه دارای یک هدف جامع و بیش از یک هدف جزئی است.

به‌منظور لمس تفاوت اهداف جامع و جزئی می‌توان مثال ساده‌ای را طرح کرد. شخصی که ساکن تهران بوده و مایل به صعود به قله سبلان است، برای رسیدن به قله، ابتدا لازم است به استان اردبیل و شهرستان مشکین‌شهر سفر نماید و بعد به قله صعود کند. پس رسیدن به قله سبلان هدف جامع و رفتن به مشکین شهر هدف جز‌ئی است. اما برای رسیدن به این هدف جامع، هدف جزئی نیز باید حتما تامین شود.

نکات نگارشی

سه ویژگی اهداف پایان نامه

صراحت« اهداف باید به صورت واضح و روشن باشند و خواننده با خواندن آن‌ها به‌سرعت هدف شما را درک کند.

عدم تناقض

اهداف در مقدمه پایان نامه همگی باید در راستای هدف جامع پایان نامه یا مقاله بوده و نباید هدفی نقیض هدف دیگر باشد.

قابل حصول

از شما به عنوان یک محقق یا دانشجو انتظار می‌رود که حتما به اهداف پایان نامه دست یابید، در واقع عدم دستیابی به اهداف پایان نامه به معنای ابتر ماندن آن است، پس باید به‌صورت واقع‌بینانه نگاشته شود.

اهداف باید به‌صورت جمله خبری ساده نوشته شود.

دو قید مهم در نگارش اهداف پایان نامه

نوآوری و محدودیت پایان نامه یا مقاله.

در نگارش اهداف پایان نامه باید توجه ویژه‌ای به نوآوری آن شود. باید توجه داشت که پایه و اساس طرح اهداف، نوآوری‌های مقاله است. با طرح اهداف مقاله، در واقع محدودیت مقاله نیز تا حدودی برای خواننده باید آشکار شود. به عبارت دیگر، اهداف پروپوزال، حدومرز پیشرفت آن را نیز بیان می‌کند، هر چند که هدف آن الزاما تعریف این مرز نیست.

اشتباهات رایج

مقدمه‌نویسی

اهداف پایان نامه فاقد مقدمه نویسی و طرح موضوع است. در اهداف پایان نامه، باید مستقیما سراغ نگارش اهداف رفت، بدون توضیح اضافه.

عدم تفکیک

در بسیاری از موارد دیده شده که دانشجویان، بخش اهداف پروپوزال را در یک یا دو پاراگراف می‌نویسند و خواننده به هیچ عنوان قادر به تمییز اهداف از هم نیست. نگارش هدف باید به صورت بندهای مجزا انجام شود. علاوه بر اینکه ضروری است اهداف پروپوزال ما جامع و جزئی بوده و هر هدف نیز در بند مجزا نوشته شود.

عدم صراحت

نباید اهداف به‌صورت دوپهلو و محافظه‌کارانه نوشته شود. افعال استفاده شده در اهداف مقدمه پایان نامه بایستی صریح و قطعی باشد. از این رو استفاده از افعالی مانند تعیین، محاسبه، مقایسه کردن و… پیشنهاد می‌شود و حتما از بکارگیری افعالی مانند به نظر رسیدن، قابل استفاده بودن و… جدا خودداری شود.

در پست بعدی به ادامه مطالب مربوطه خواهیم پرداخت.

منبع :گروه تحقیقاتی نخبگان برتر- انجام پایان نامه – مشاوره پایان نامه – مشاوره مقاله – مشاوره پروپوزال